Jak dostać mieszkanie socjalne w 2024 roku?

Czym jest mieszkanie socjalne, czym się różni od innych typów lokali? Można powiedzieć, że mieszkanie socjalne jest specyficzną formą zapomogi przeznaczonej dla osób w trudnej sytuacji materialnej i życiowej. W jaki sposób można je uzyskać? Kto może się ubiegać o przyznanie mieszkania socjalnego? Specjaliści CSN „Atrium” zebrali najważniejsze informacje w poniższym artykule. Są to najnowsze wiadomości opisujące sytuację z mieszkaniami socjalnymi według danych na początek 2024 roku.

Spis treści

Mieszkanie socjalne a inne typy lokali

Warto zacząć od zastrzeżenia – mieszkanie socjalne nie jest mieszkaniem komunalnym. Choć w potocznym postrzeganiu pojęcia te mogą występować zamiennie, nie należy ich tak traktować. Oprócz tego, mieszkanie socjalne nie jest lokalem zakładowym, lokatorskim, ani TBS-em. Na czym polegają różnice?

Przede wszystkim mieszkanie komunalne to standard znacznie wyższy od mieszkania socjalnego, a więc jak można się domyślić, również czynsz za taki lokal będzie wyższy. Kolejna różnica jest taka, że w niektórych sytuacjach lokator może wykupić lokal komunalny, podczas gdy mieszkania socjalne nigdy nie są przeznaczone na sprzedaż, należąc do stałego potencjału mieszkaniowego danej gminy. Z kolei TBS, czyli mieszkanie Towarzystwa Budownictwa Społecznego jest mieszkaniem dedykowanym osobom posiadającym stałe, chociaż niezbyt wysokie dochody. W uproszczeniu wygląda to tak, że jeśli ktoś zarabia za dużo by móc liczyć na lokal socjalny, albo komunalny, ale jednocześnie za mało by myśleć o normalnym lokalu w cenie rynkowej, wówczas należy do grupy której dedykowany jest TBS.

Kolejne typy mieszkań to lokale zakładowe i lokatorskie. Są to mieszkania wynajmowane przez spółdzielnie mieszkaniowe i pracodawców na zasadach ustalanych indywidualnie. Wróćmy jednak do mieszkania socjalnego.

Polecamy również artykuł: Czym różni się mieszkanie socjalne od komunalnego?

Mieszkanie socjalne czyli standard lokalny

Lokalne samorządy – gminy, lub miasta – udostępniają mieszkania socjalne na podstawie umowy najmu zgodnie z założeniem, że mieszkanie tego typu można przekazać osobom bezdomnym, schorowanym i ubogim, tj. nie mającym możliwości samodzielnego utrzymanie normalnego lokalu. Warunki najmu każdy samorząd określa samodzielnie, tj. inne reguły obowiązują w Opolu, a inne w Krakowie.

Mieszkania socjalne charakteryzują się niewielką powierzchnią, może to być np. 32 m kw, jednak nie mówimy tu o zupełnej dowolności metrażu. Przepisy wskazują, że powierzchnia pokoi w mieszkaniu socjalnym na potrzeby gospodarstwa jednoosobowego musi mieć minimum 10 m kw, aby w przypadku dwóch osób na każdą przypadło co najmniej 5 m kw. Przeważająca większość mieszkań socjalnych to stare budownictwo, czyli kamienice i bloki, oraz niski standard. W wielu przypadkach mieszkania socjalne mają łazienkę, albo kuchnię dzieloną z innymi lokalami.

W związku z częstą potrzebą remontu w przypadku mieszkań socjalnych zapraszamy do lektury artykułu: Z jakimi wyzwaniami wiąże się remont mieszkania?

Przydział mieszkania socjalnego a dochody kandydatów

Jak wspomnieliśmy wyżej, przyznanie mieszkania socjalnego leży w gestii samorządów, czyli wnioski o dostęp do takiego lokalu składa się w urzędzie gminy, lub urzędzie miasta. Choć w różnych częściach kraju samorządy różnie regulują kwestię przydziałów, to główną przesłanką są dochody kandydatów. Wysokość progu dochodowego zależy od konkretnego urzędu, zazwyczaj podstawą jest procent najniższej obowiązującej emerytury. Obliczając próg urzędnicy biorą na ogół pod uwagę dochody z ostatnich trzech miesięcy.

Analizując dochody kandydatów urzędy biorą pod uwagę należności związane z mieszkaniami. Lokatorzy są zobowiązani do opłacania mediów oraz komornego, jednak stawki za czynsz w porównaniu do kwot rynkowych są tu niskie – zazwyczaj plasują się w przedziale od 2,50 zł do 3,50 zł za m kw. Powierzchni, czyli dla lokalu o powierzchni 30 m kw. miesięczny czynsz będzie niższy niż 100 zł.

Mieszkanie socjalne – kategorie lokatorów

Na przydział mieszkania socjalnego liczyć mogą zarówno rodziny jak i osoby samotne. W wielu wypadkach lokal socjalny czeka na osoby, które straciły dotychczasowe miejsca zamieszkania z powodu zadłużenia. Inne kategorie brane pod uwagę podczas przydziału mieszkania socjalnego to

• osoby niepełnosprawne
• kobiety w ciąży
• osoby małoletnie
• ofiary przemocy
• osoby represjonowane
• osoby bezdomne
• mieszkańcy budynków przeznaczonych do rozbiórki
• mieszkańcy budynków nie nadających się do zamieszkania, np. domów po pożarach, zalaniach, wybuchach gazu
• osoby, które spełniają kryteria indywidualne ustalone przez dany samorząd

Co ważne, w większości urzędów miejskich i gminnych wnioski o przydział mieszkania socjalnego nie są przyjmowane przez okrągły rok, a jedynie w konkretnym, ustalonym przez dany samorząd okresie. Osobami ubiegającymi się o przydział na ogół mogą być wyłącznie mieszkańcy danej gminy, czyli osoby z lokalną historią meldunków. Oprócz tego muszą to być osoby nie posiadające praw do innego lokalu, przy czym nie chodzi tu o udokumentowaną własność/współwłasność, lecz także o umowy najmu na zwykłych rynkowych warunkach.

Mieszkanie socjalne – dokumentacja statusu kandydatów

Jak można się domyśleć, kandydaci do mieszkania socjalnego należący do którejś w wymienionych powyżej kategorii powinni móc jakoś uzasadnić swoje położenie przy pomocy stosownych dokumentów. I tak np. ofiary przemocy powinny mieć potwierdzenie prawomocnego orzeczenia sądu, osoby niepełnosprawne zaś – orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, albo o niezdolności do pracy. W przypadku osób nie posiadających dokumentów, a jednocześnie obawiających się trudności z ich uzyskaniem, np. osób niedołężnych, albo częściowo zaburzonych, większość gmin wspiera w formalnościach za pośrednictwem swoich pracowników socjalnych.

Jak wyglądają kolejne kategorie osób uprawnionych do ubiegania się o mieszkanie socjalne? Osoby represjonowane powinny mieć zaświadczenie np. z Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Ubiegać się o lokal socjalny mogą też osoby mieszkające w przeludnionym mieszkaniu, o ile to mieszkanie leży na terenie danej gminy. Podobnie ma się sprawa w przypadku wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, o ile te placówki należą do gminy. Osobną kategorią są osoby z ośrodków interwencji kryzysowych, mieszkań chronionych, schronisk dla ofiar przemocy, albo analogicznych placówek zapewniających schronienie, o udokumentowanym w nich pobycie przekraczającym okres sześciu miesięcy.

Jak uruchomić procedurę przyznania mieszkania socjalnego

Jak wyglądają formalności przyznania mieszkania socjalnego w perspektywie kompletowania dokumentacji? Umownym punktem startowym jest wniosek o lokal socjalny – umownym, ponieważ wniosek taki zazwyczaj składa się w towarzystwie załączników, potwierdzających jego zapisy. Sam druk wniosku można znaleźć na stronach internetowych urzędów miast i gmin, albo pobrać osobiście w biurach tych placówek.

Wypełniony wniosek powinien zawierać dane osobowe osoby ubiegającej się o lokal, czyli personalia, dotychczasowych adres zamieszkania, dane kontaktowe z ewentualnym adresem do korespondencji, PESEL i numery dowodu osobistego. Również we wniosku tym wpisuje się deklarację dochodów oraz dane pozostałych członków gospodarstwa domowego, jeśli mówimy o innych ewentualnościach niż wniosek osoby samotnej.

Jakie załączniki są potrzebne przy składaniu wniosku o przydział mieszkania socjalnego? Wymagane są między innymi potwierdzenia wysokości dochodów, zaświadczenie o ostatnim meldunku, osobne oświadczenie o stanie majątkowym. Wymogi dokumentacyjne zależą z jednej strony od reguł przyjętych w danej gminie, a z drugiej od sytuacji w jakiej znajduje się osoba wnioskująca. Większość okoliczności uzasadniających wniosek powinna być możliwa do potwierdzenia, choć nie zawsze musi tak być.

Czas oczekiwania na mieszkanie socjalne

Wniosek o lokal socjalny składa się w urzędzie gminy, lub miasta, na terenie którego wnioskodawca jest zameldowany. Termin przyznania lokalu zależy od możliwości danego samorządu, od liczby potrzebujących i oczekujących oraz lokalnych procedur. Jeśli dany samorząd ma niewielki potencjał lokalowy, wówczas oczekiwanie na mieszkanie socjalne może się znacznie przedłużyć.

W skali kraju, po uśrednieniu danych z 2024 roku pochodzących z małych i średnich miast wynika że średni czas oczekiwania to około trzech lat. Są jednak miejsca na mapie Polski, gdzie przy spełnieniu niektórych warunków na przeprowadzkę do lokalu socjalnego można liczyć już po kilku miesiącach.

Jak urząd realizuje przydział lokali socjalnych

Ponieważ jak wspomnieliśmy, każdy samorząd ma możliwość ustalania swoich reguł, tok postępowania jest zazwyczaj wypadkową lokalnych zasad i przepisów ogólnych. Uogólniając, droga do przyznania mieszkania socjalnego przebiega w polskich urzędach następująco:

• Weryfikacja formalna wniosków o przydział lokalu socjalnego
• Weryfikacja merytoryczna, zazwyczaj przebiega ona w systemie punktowym (punkty przyznaje się za spełnienie określonych lokalnie warunków)
• Projektu list mieszkaniowych
• Zatwierdzenie projektów list przez organ wykonawczy, np. przez burmistrza albo prezydenta miasta
• Podanie list mieszkaniowych do publicznej wiadomości, np. za pośrednictwem biuletynu informacji publicznej

Po upublicznieniu list mieszkaniowych wszyscy wnioskodawcy mają 30 dni by się odwołać od decyzji urzędu, termin jest liczony od dnia ujawnienia list. Po rozpatrzeniu pism z odwołaniami urząd publikuje ostateczne listy osób, którym przyznano mieszkanie socjalne. Na końcu następuje podpisanie umów najmu socjalnego z osobami figurującymi na listach ostatecznych.

Mieszkanie socjalne jako rozwiązanie o określonym terminie

Umowa najmu mieszkania socjalnego wskazuje okres, na jaki dany lokal jest przyznawany, a więc zawsze jest to określony i skończony przedział czasu. Zazwyczaj mówimy o okresach od roku do pięciu lat. Po upływie zastrzeżonego w umowie czasu urząd może przedłużyć umowę. Aby to uczynić urzędnicy dokonają weryfikacji sytuacji życiowej i materialnej danego petenta i na podstawie odpowiednich procedur podejmą odpowiednią decyzję. Jeśli ktoś podczas zajmowania mieszkania socjalnego poprawił np. swoje finanse, wówczas może już nie uzyskać przedłużenia umowy, ponieważ na tle osób oczekujących w kolejkach na swój przydział będzie sobie – z perspektywy urzędniczej – radził sobie całkiem nieźle.

Teoretycznie lokal socjalny można zajmować dożywotnio, jednak samorządy nigdy nie podpisują umów najmu na czas nieokreślony, ponieważ nie pozwalają na to przepisy. Zamiast tego praktykuje się wyłącznie cykliczne przedłużaniu umów z wynajmującymi.

Czy można stracić lokal socjalny?

Dla dopełnienia obrazu przydzielania mieszkania socjalnego trzeba dodać, że takiego lokalu nie można ani przekazać nikomu w spadku, ani odziedziczyć. Decyzja o przydzieleniu mieszkania socjalnego należy wyłącznie do samorządu, a udostępnienie lokalu następuje wyłącznie w oparciu o umowę najmu. Trzeba też powiedzieć, że istnieją sytuacje, w których przyznane mieszkanie socjalne można stracić. Przesłanki ku temu mogą być następujące:

• petent uzyskał prawo do innego lokalu, np. odziedziczył, kupił, albo otrzymał od kogoś
• osoba zajmująca lokal socjalny zalega z czynszem za co najmniej trzy miesiące
• osoba zajmująca lokal socjalny zaczyna zarabiać znacznie więcej niż podczas rozpatrywania jej wniosku o przydział
• osoba zajmująca lokal socjalny podnajmie go komuś
• użytkowanie mieszkania jest niezgodne z jego przeznaczeniem
• petent jest nieobecny w lokalny w sposób ciągły przez okres co najmniej roku
• korzystanie z mieszkania socjalnego utrudnia, albo uniemożliwia mieszkanie innym lokatorom

A co w kwestii ubezpieczenia?

Mieszkanie socjalne można ubezpieczyć. Jest tak, ponieważ polisa mieszkaniowa może dotyczyć każdej nieruchomości, do której osoba opłacająca ubezpieczenie ma prawo. Stąd ubezpieczyć mieszkanie może zarówno właściciel nieruchomości, jak i jej najemca. Mieszkanie socjalne ubezpiecza się analogicznie jak każdy lokal zajmowany/wynajmowany na zasadach rynkowych.

Polisa na lokal socjalny

Ubezpieczenie mieszkania socjalnego najprościej wykupić online, opłacając polisę za pomocą charakterystycznego, precyzyjnego kalkulatora publikowanego na stronach internetowych firm ubezpieczeniowych. Algorytm przelicznika pozwala na samodzielną kompozycję zakresu ubezpieczenia i ustalenie wysokości kwot związanych z ubezpieczeniem w relacji opłaty za polisę i wielkości odszkodowania. Kalkulator pozwala też porównać składki wymagane w innych firmach ubezpieczeniowych.

Kalkulator ubezpieczeń jest dość prostym w obsłudze narzędziem. Na potrzeby obliczeń wprowadza się doń następujące informacje:

• dane dotyczące ubezpieczanego mieszkania - lokalizacja, metraż, rodzaj budownictwa
• dane z dziedzin formalno-prawnych – liczba lokatorów, rodzaj najmu, historia ubezpieczenia
• preferowany zakres ochrony – podstawowy, lub rozszerzony

Po zatwierdzeniu podanych informacji kalkulator wyświetla tabele z ofertami ubezpieczeń, z których po porównaniu wybiera się najatrakcyjniejszą dla siebie i od razu można przejść do zakupu polisy wybierając sposób załatwienia transakcji – online, lub osobisty.

Może Cię zaciekawić artykuł: Mieszkanie za remont – Czy to się opłaca?

Jak dostać mieszkanie socjalne – podsumowanie

Mieszkania socjalne są nieruchomościami dedykowanymi osobom w trudnej sytuacji materialnej i życiowej, nie posiadającym praw do innych lokali. Uzyskanie takiego mieszkania następuje na mocy umowy najmu socjalnego z lokalnym samorządem (miastem, lub gminą). Najem podpisuje się na czas określony w przedziale od jednego do pięciu lat, po upływie tego okresu umowa może zostać przedłużona. Przydziału mieszkania socjalnego dokonuje się na podstawie urzędowego wniosku składanego w odpowiednim dla petenta miejscu zamieszkania.

Jednym z kryteriów przyznawania mieszkań socjalnych jest wyznaczony przez dany samorząd nieprzekraczalny próg dochodowy, zazwyczaj liczony na podstawie stawki najniższej emerytury, przy braniu pod uwagę dochodów z ostatnich trzech miesięcy. Czynsz za mieszkanie socjalne wyliczany jest według reguł indywidualnie ustalanych przez samorządy, zawsze jednak jest to kwota niższa od należności na normalnym rynku mieszkaniowym. Średni czas oczekiwania na mieszkanie socjalne wynosi w 2024 roku w skali ogólnokrajowej trzy lata, istnieją jednak możliwości uzyskania przydziału po kilku miesiącach. Mieszkanie socjalne można ubezpieczyć, polisa dla takiego lokalu jest stosunkowo tania przez wzgląd na niski standard, niewielki metraż i wiek budownictwa. W przypadku mieszkań socjalnych nie ma możliwości wykupienia ich, podobnie jak odziedziczenia, czy przekazania w spadku.